آشنایی با انواع نظریه هیجانات

هیجان یک وضعیت عاطفی و ذهنی است که به صورت ناگهانی و شدید در افراد بروز می‌کند. این وضعیت عموماً به علت تحریک یا وقوع یک رویداد مهم رخ می‌دهد و می‌تواند شامل احساسات مثبت یا منفی باشد. هیجانات متنوعی وجود دارند که می‌توان از میان آنها به هیجاناتی نظیر شادی، ناراحتی، ترس، عصبانیت، عشق، اشتیاق، خشم، اضطراب، تعجب و ترس اشاره کرد.

هیجانات دارای تأثیرات زیادی بر رفتار و عملکرد افراد هستند. آنها می‌توانند موتور رفتار را تحت تأثیر قرار داده و تصمیم‌گیری‌ها و واکنش‌های فرد را کنترل کنند. همچنین، هیجانات می‌توانند بر تمرکز و توجه فرد تأثیر بگذارند و عملکرد شناختی را تحت تأثیر قرار دهند.

از دیدگاه فیزیولوژیک، هیجانات باعث تغییرات در سیستم عصبی و هورمون‌ها می‌شوند. برای مثال، هیجانات مثبت می‌توانند باعث افزایش سطح هورمون‌های شادی مانند اندورفین و سروتونین شوند، در حالی که هیجانات منفی می‌توانند باعث افزایش سطح هورمون‌های استرس مانند کورتیزول شوند.

هیجانات نقش مهمی در زندگی انسان‌ها دارند و به آنها کمک می‌کنند تا با موقعیت‌های مختلف برخورد کنند و به آنها پاسخگو شوند. همچنین، هیجانات می‌توانند تجربه زندگی را غنی تر و جذاب‌تر کنند. با این حال، برخی هیجانات همچون عصبانیت یا ترس می‌توانند به طور غیرمناسب و مضری تأثیر منفی بر روابط و رفتارها داشته باشند. به همین دلیل، روانشناسان زیادی انواع نظریه هیجانات را با توجه به رویکرد خود مطرح کرده‌اند که در ادامه به آنها می‌پردازیم.

وظایف هیجان در بدن چیست؟

قبل از آنکه بخواهیم به معرفی انواع نظریه هیجانات بپردازیم، بهتر است به عملکرد هیجانات در بدن اشاره کنیم. هیجانات تأثیرات زیادی بر بدن انسان دارند و وظایف مختلفی را در سیستم بدنی ایفا می‌کنند. در ادامه، چند وظیفه مهم هیجانات در بدن را بررسی خواهیم کرد:

• فعال‌سازی سیستم عصبی: هیجانات بر تحریک سیستم عصبی تأثیر می‌گذارند و باعث فعالیت بیشتر این سیستم می‌شوند. برخی هیجانات مانند ترس یا خشم می‌توانند سیستم عصبی را به حالت آمادگی برای مقابله با تهدیدها و خطرات تنظیم کنند. این امر می‌تواند منجر به افزایش ضربان قلب، تنفس سریع‌تر، افزایش فشار خون و افزایش ترشح هورمون‌های استرس شود. این مسئله در نظریه هیجانات مد نظر قرار دارد.
• تأثیر بر هورمون‌ها: هیجانات می‌توانند سیستم هورمونی بدن را تغییر دهند. به عنوان مثال، هیجانات ناشی از شادی می‌توانند باعث افزایش سطح هورمون‌های شادی مانند اندورفین و سروتونین شوند. همچنین، هیجانات استرس زا می‌توانند باعث افزایش سطح هورمون‌های استرس مانند کورتیزول شوند.
• تأثیر بر سیستم ایمنی: برخی تحقیقات نشان داده‌اند که هیجانات مثبت و شاد می‌توانند سیستم ایمنی بدن را تقویت کنند. به عنوان مثال، شادی و خنده می‌تواند سطح آنتی‌بادی‌ها را در بدن افزایش دهد و فعالیت سلول‌های نابود کننده طبیعی را تحریک نماید. از طرف دیگر، هیجانات منفی و استرس زا می‌توانند سیستم ایمنی را ضعیف کنند و خطر ابتلا به بیماری‌ها را افزایش دهند.
• تأثیر بر رفتار و عملکرد: هیجانات می‌توانند تصمیم‌گیری‌ها، رفتارها و عملکرد افراد را تحت تأثیر قرار دهند. هیجانات مثبت مانند اشتیاق و شادی می‌توانند انگیزه و انرژی را افزایش دهند و عملکرد را بهبود بخشند. از سوی دیگر، هیجانات منفی مانند ترس و ناراحتی می‌توانند باعث کاهش تمرکز و توجه شود و رویکردهای غیرمناسب واکنشی رابه وجود آورند. این امر پایه و اساس را نظریه هیجانات را تشکیل می‌دهد.

بررسی انوع نظریه هیجانات

نظریه هیجانات در مکتب‌های مختلف مورد بررسی قرار گرفته است و هر یک با توجه به رویکردی که دارند هیجانات را مورد بررسی و تحلیل قرار داده‌اند. روانشناسان و درمانگران باید با انواع نظریه هیجانات آشنایی داشته باشند و یکی از آنها را با توجه به رویکردی که در درمان به کار می‌برند مورد توجه قرار دهند. این مسئله می‌تواند دیدگاه آنها را باز کند و آنها را در مسیر موفقیت قرار می‌دهد.

 نظریه جیمز – لانگه (theory James Lange)

 یکی از انوع نظریه هیجانات که در دنیای روانشناسی بسیار شناخته شده است نظریه جیمز-لانگه است. بر اساس مواردی که در این نظریه بیان شده است هیجان‌ها در واقع به ادراک بدن باز می‌گردد که باعث دگرگونی‌هایی می‌شود. در این نظریه هیجانات باور بر این است هیجانی که تجربه می‌کنیم برچسبی است که به پاسخ‌های خود می‌زنیم.

نظریه شاختر ـ سینگر (Schachter – Singer)

یکی دیگر از انواع نظریه هیجانات نظریه شاختر-سینگر است. بر اساس قواعدی که در این نظریه بیان شده است هیجانی که تجربه می‌کنیم همان تعبیری است که از حالت‌های برانگیختگی خودمان داریم.

 نظریه ارزیابانه

ریچارد لازاروس(Lazarus) نظریه ارزیابانه را که یکی از نظریه هیجانات به شمار می‌رود مطرح کرد. در این نظریه بیان می‌شود که هیجان همان سیستم ارزیابی اطلاعات در بدن است که موقعیت محیطی را بررسی می‌کند و باعث به وجود آمدن حالتی درون بدن می‌شود.

نظریه رفتارگرایی

رفتارگرایان به عنوان یکی از تاثیرگذارترین مکاتب روانشناسی قرن حاضر نظریه هیجان خود را بر اساس اصولی که در این مکتب وجود دارد بیان می‌کنند. واتسون که یکی از بنیان گذاران این مکتب است می‌گوید هیجان توسط محرک‌هایی که در دنیای بیرون وجود دارند در بدن انسان به وجود می‌آیند.  به طور مثال، ترس پاسخی است که در مقابل صدای بلند و یا از دست دادن حمایت نشان می‌دهیم (اگر می‌خواهید با مکتب رفتارگرایی آشنا شوید، می‌توانید مقاله جامع ترین مطلب آشنایی با نظریه رفتاری را مطالعه کنید).

نظریه بازخوراند چهره

از جمله نظریاتی که در انواع نظریه هیجانات باید به آن بپردازیم نظریه بازخوراند چهره است. بر اساس اصولی که در این نظریه وجود دارد حالت چهره باعث می‌شود تجربه درونی از هیجان ایجاد شود. تامکینز می‌گوید حالت چهره مثبت است و یا منفی.  از همین طریق می‌توان هیجانات مثبت و منفی را از یکدیگر تشخیص داد.

سخن پایانی

تا به اینجا تلاش کردیم اطلاعات کاملی را در مورد نظریه هیجانات در اختیار شما قرار دهیم. همانطور که متوجه شده‌اید هیجان یک وضعیت عاطفی و ذهنی است که به صورت ناگهانی و شدید در افراد بروز می‌کند. این وضعیت عموماً به علت تحریک یا وقوع یک رویداد مهم رخ می‌دهد و می‌تواند شامل احساسات مثبت یا منفی باشد. هیجانات باعث بروز حالاتی در بدن می‌شوند و بر بدن اثر می‌گذارند. روانشناسانی نظریه هیجانات خود را مطرح کرده‌اند و شما باید بر اساس رویکردی که در رواندرمانی به کار می‌برید یکی از این نظریه‌ها را بشناسید.