رفتار نمود شخصیت هر فرد است. به طور مثال، تصور کنید یک موقعیت استرسزا وجود دارد! آیا تمامی افراد یکسان برخورد میکنند؟! برخی ممکن است دچار حملات اضطراب بشوند و برخی ممکن است شرایط را به خوبی مدیریت کنند! بیشک، اگر شما رفتار درستی داشته باشید میتوانید بر مشکلات و چالشهای زندگی خود تمرکز نمایید و آنها را به خوبی پشت سر بگذارید. رفتار درمانی شیوهای از درمان است که میتواند به افراد کمک کند استراتژیهای هوشمندی را برای زندگی خود انتخاب کنند و تمامی موارد را به خوبی مدیریت نمایند.
شرطیسازی چیست؟
زمانی که صحبت از رفتار درمانی میشود اولین نکتهای که به ذهن خطور میکند شرطیسازی است. در واقع، آزمایشات شرطیسازی نشان دادهاند که رفتار را میتوان بر اساس رخداد محرکهای خنثی کنترل نمود. دو مفهومی که در این زمینه مطرح میشوند عبارتند از:
- شرطیسازی کلاسیک
- شرطیسازی عامل
البته باید بدانید آشنایی با بحث شرطیسازیها در علم رفتار درمانی بسیار مهم است و اصل و ریشه آن به کار میرود. شما باید بدانید محرکها چگونه بر هم سوار میشوند. در بسیاری از زندانها در سراسر دنیا از اصول شرطیسازی برای شکل دادن به رفتار زندانیان استفاده میشود.
رفتار درمانی چه به چند دسته تقسیم میشود؟
امروزه، با توجه به مطالعات گستردهای که در این زمینه صورت گرفته است، این مکتب به چند دسته تقسیم میشود. اگر بخواهیم به ریشه اصلی این مکتب نگاهی بیاندازیم باید بگوییم پاوولوف دانشمند روسی اولین کسی بود که مطالعه بر روی رفتار حیوانات را بر اساس رفتار درمانی و شرطیسازی آغاز کرد. پس از آن، اسکینر در آمریکا این کار را دنبال کرد و توانست جنبش بزرگ رفتار درمانی را به وجود بیاورد. البته این مکتب دستخوش تحولات متعددی شد تا به شکلی که امروزه شاهد آن هستیم در جریان است.
حساسیتزدایی سیستماتیک
یکی از روشهایی که در رفتار درمانی مطرح است و به شدت به سیستم کلاسیک آن وابسته است حساسیتزدایی سیستماتیک است. این روش اغلب برای درمان فوبیا به کار میرود. فوبیا ترس غیر معمول از چیزی است که در واقعیت آنقدر ترس و وحشت ندارد. به طور مثال، ممکن است در اطراف خود افرادی را دیده باشید که به شکل غیر معمول از خون و یا آمپول زدن واهمه دارند. در این روش، به افراد آموزش داده میشود پاسخهای آرامبخشی داشته باشند. تکنیکهای نفس کشیدن یکی از مهمترین مواردی است که آموزش داده میشود. فردی که فوبیا دارد به آرامی در معرض مسئلهای که باعث ترسش شده است قرار میگیرد تا درمان شود.
بیزاری درمانی
یکی دیگر از روشهایی که در رفتار درمانی به کار برده میشود بیزاری درمانی است. این روش معمولا به کسانی پیشنهاد میشود که از الکل و یا مواد مخدر استفاده میکنند. همانطور که میدانید در این روش از شرطیسازی استفاده میشود. برای اینکه بیزاری رخ دهد، یک محرک ناسالم ولی خوشایند با محرک ناخوشایند بیمار همراه میشوند و در پایان درمان رخ میدهد. در این مسیر، درمانگر به شما میآموزد که چگونه این کار را انجام دهید.
رفتار درمانی شناختی
در ابتدا، رفتارگرایی اعتقادی به ماهیت ذهن نداشت و به این موضوع اشاره میکرد همه چیز در قالب رفتار نمود پیدا میکند. اما مطالعات آتی نشان داد که این تفکر اشتباه است و فرآیندهای ذهنی بخشی از ماهیت رفتار هستند. همین امر باعث شد تلفیقی از رفتار درمانی و شناخت درمانی به وجود بیاید که این روزها بسیار محبوب است.
در این رویکرد افکار و عقاید اشخاص بر عملکردشان مورد بررسی قرار میگیرند. در این مسیر به چگونگی حل مشکلات توجه میشود و تلاش میشود الگوهای فکری و رفتاری یک فرد در طول زمان تغییر کند و به سمت الگوهای سالم حرکت نماید.
بازی درمانی بر اساس رویکرد شناختی و رفتاردرمانی
بازی درمانی یکی از روشهایی است که در کودکان مورد استفاده قرار میگیرد. کسانی که در این حیطه کار میکنند میتوانند با بازی به چیزی که کودک را ناراحت کرده است پی ببرند و در کنار این امر به شکلگیری رفتار کودک کمک کنند. گاهی بر حسب روند درمان از کودک خواسته میشود اسباببازیهای خود را انتخاب کند. گاهی خواسته میشود صحنه یک بازی را در با اسباببازیهایش ایجاد کند. اگر والدین بتوانند بازی درمانی را بیاموزند، ارتباطات عمیق و گستردهای را با فرزندانشان برقرار میکنند که بسیار ارزشمند است.
انواع دیگر رفتار درمانی
- رفتار درمانی دیالکتیکی (DBT) : رفتار درمانی دیالکتیکی نوعی از CBT است که از هر دو تکنیک رفتاری و شناختی برای کمک به افراد برای یادگیری مدیریت احساسات، مقابله با پریشانی و بهبود روابط بین فردی استفاده میکند.
- مواجهه درمانی: در این روش از تکنیکهای رفتاری برای کمک به افراد برای غلبه بر ترس خود از موقعیتها یا اشیاء استفاده میشود. این رویکرد شامل تکنیکهایی است که افراد را در معرض منبع ترسهایشان در حین تمرین راهبردهای آرامسازی قرار میدهد. مواجه درمانی برای درمان فوبیای خاص و سایر اشکال اضطراب مفید است.
- درمان رفتار عاطفی منطقی (REBT) : این روش بر شناسایی افکار و احساسات منفی یا مخرب تمرکز دارد. افرادی که تحت درمان با این روش هستند افکار را به طور فعال به چالش میکشند و آنها را با افکار منطقیتر و واقع بینانه جایگزین میکنند.
- نظریه یادگیری اجتماعی: این روش بر چگونگی یادگیری افراد از طریق مشاهده متمرکز است. مشاهده پاداش یا تنبیه دیگران برای اعمالشان میتواند منجر به یادگیری و تغییر رفتار شود.
از این روش برای درمان چه بیماریهایی استفاده میشود؟
امروزه، رفتار درمانی برای طیف وسیعی از اختلالات روانی مورد استفاده قرار میگیرد. اختلالات اضطرابی از جمله مهمترین اختلالاتی هستند که با استفاده از این رویکرد قابل درمان هستند و میتوانند آرامش را در افراد به وجود بیاورند. از موارد دیگری که میتوان با استفاده از این رویکرد آنها را درمان کرد به شرح زیر هستند:
- پر خوری عصبی
- مشکلات کنترل خشم
- اختلالات سوماتورم
- افسردگی
- سوء مصرف مواد
مواردی که در مورد رفتار درمانی باید بدانید!
با اینکه رفتار درمانی یک رویکرد موفق در رفع بسیاری از اختلالات و مشکلات روانی و روحی به شمار میرود، اما باید بدانید این روش برای تمامی شرایط پاسخگو نیست. مواردی که باید در زمان استفاده از رفتار درمانی مد نظر قرار دهید به شرح زیر هستند:
- این روش برای مشکلات پیچیده روانی مناسب نیست.
- این روش ریشه مشکلات را در نظر نمیگیرد.
- این روش به افراد تمرکز دارد و تعاملات بین فردی را در نظر نمیگیرد.
سخن پایانی
تا به اینجا تلاش کردیم اطلاعات کاملی را در مورد رفتار درمانی در اختیار شما قرار دهیم. همانطور که متوجه شدهاید این مکتب تلاش میکند بر اساس شرطیسازی به رفتار شکل دهد. رفتار درمانی شکلهای گوناگونی دارد و برای درمان اختلالات گستردهای از جمله اختلالات اضطرابی مورد استفاده قرار میگیرد. اگر میخواهید در این زمینه اطلاعات خود را افزایش دهید، میتوانید به صفحه دوره های آموزشی ما مراجعه کنید و با شرکت در دورهها دانش خود را بالا ببرید و به عنوان یک روانشناس حرفهای وارد دنیای کار شوید.